Migrenowe bóle głowy stanowią bardzo częste schorzenie dotykające człowieka.
Według szacunkowych danych epidemiologicznych około 14% populacji cierpi z powodu bólu głowy tego typu.
Wskaźniki chorobowości różnią się jednak w dużym zakresie w różnych rejonach świata od 3% do 22%.
Migrena występuje we wszystkich grupach wiekowych.
Przed osiągnięciem dojrzałości częściej występuje u chłopców (6-10 lat). Zapadalność na migrenę u dziewcząt jest natomiast najwyższa w wieku 14-19 lat. Ciekawą obserwacją epidemiologiczną jest częstsze występowanie migreny w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej w porównaniu z populacją pochodzenia afrykańskiego czy azjatyckiego. Czym jednak jest migrena i jakie zjawiska patofizjologiczne prowadzą do jej powstania? Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Bólów Głowy (ICHD-3) migrena należy do pierwotnych (samoistnych) bólów głowy. Kryteria rozpoznania migreny opierają się na wystąpieniu przynajmniej 5 epizodów bólu głowy, trwających 4-72 godzin.
Ból głowy musi się charakteryzować przynajmniej dwiema z czterech poniższych cech:
-
jednostronna lokalizacja
-
pulsujący charakter
-
nasilenie bólu od umiarkowanego do silnego
-
ból głowy zwiększa zwykłą aktywność fizyczną (np.: chodzenie, pochylanie się, wchodzenie po schodach) lub zmusza do jej unikania
Następnym kryterium niezbędnym do rozpoznania migreny jest współistnienie bólu głowy przynajmniej z jedną z poniższych dwóch cech:
Ostatnim punktem rozpoznania jest brak lepszego uzasadnienia bólu głowy.
Tym samym każdy z czytelników, u którego występują epizodyczne bóle głowy, może zastanowić się, czy spełniają one kryteria rozpoznania migreny. Lekarz neurolog badający chorego z bólami głowy, zbierając wywiad chorobowy, poszukuje powyższych cech charakteryzujących migrenę, uzupełnia obraz kliniczny badaniem fizykalnym i w razie potrzeby zleca badania neuroobrazowe celem wykluczenia organicznej choroby mózgu. Warto jednak podkreślić, że nie zawsze jest to konieczne. Migrenowy ból głowy narasta stopniowo w ciągu około 30 minut do godziny i w niektórych przypadkach jest poprzedzony aurą. Aurą nazywamy całkowicie odwracalne objawy wzrokowe, czuciowe lub dotyczące innych części układu nerwowego, rozwijające się stopniowo, współistniejące z migrenowym bólem głowy. Najczęstszym rodzajem aury migrenowej jest aura wzrokowa, przyjmująca postać widma zygzakowatego lub plamy o błyszczących brzegach. Zjawiska wzrokowe lokalizują się w obwodowej części pola widzenia i stopniowo powiększają się, przesłaniając przez pewien czas część pola widzenia.
Drugim co do częstości rodzajem aury jest aura czuciowa. Składają się na nią uczucie mrowienia, stopniowo obejmujące obszar kończyny lub twarzy. Rzadziej aura przyjmuje postać zaburzeń mowy.
Niezwykle rzadkimi typami migreny są bóle głowy związane z aurą o charakterze osłabienia siły mięśni kończyn. Zaburzenia tego typu są związane z mutacjami genu kodującego białka kanału wapniowego na chromosomie 19 (rodzinna migrena hemiplegiczna typu 1‑FHM1), pompy sodowo-potasowej na chromosomie 1 (FHM2) lub kanału sodowego na chromosomie 2 (FHM3).
Migrena przez lata była traktowana jako schorzenie związane z patologią naczyń krwionośnych. Prace badawcze doprowadziły jednak do konkluzji, że obniżenie przepływu krwi w naczyniach wewnątrzczaszkowych, a następnie ich przekrwienie jest wtórne do nieprawidłowych wyładowań neuronów kory mózgowej, wywołujących zjawisko rozszerzającej się depresji korowej. Szybkość, z jaką obserwujemy powiększanie się aury wzrokowej lub czuciowej, odzwierciedla powiększający się obszar depresji korowej. Zjawisko depresji korowej prowadzi następnie do aktywacji układu nerwu trójdzielnego (odpowiadającego za czucie na twarzy i unerwienie opon mózgu oraz tętnic oponowych) i w konsekwencji do przekrwienia. Jak widać, patofizjologia migreny jest skomplikowana i nie do końca jeszcze poznana.
Osoby cierpiące z powodu migrenowego bólu głowy są zapewne bardziej zainteresowane skutecznymi sposobami leczenia. Wytyczne EFNS (European Federation of Neurological Societies) zalecają przerywanie ostrego epizodu bólowego niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, naproksen, diklofenak, paracetamol). Sugerowane jest również stosowanie leków przeciwwymiotnych, np. metoklopramidu, celem zmniejszenia dolegliwości i poprawy wchłaniania leków przeciwbólowych. Drugą grupą leków o dużej skuteczności w przerywaniu bólu są tryptany – leki działające aktywująco na receptory serotoninowe 5-HT 1B/1D. Dysponujemy tu szeroką gamą leków: sumatryptan, zolmitryptan, eletryptan, naratryptan, almotryptan i inne. Leki stosowane doraźnie należy przyjmować jak najwcześniej po wystąpieniu bólu głowy. W przypadku zbyt częstych epizodów migreny zaleca się leczenie profilaktyczne, zapobiegające występowaniu bólu głowy. Wytyczne EFNS wskazują, że leczenie profilaktyczne można rozważać, gdy częstość migreny przekracza 2 epizody w ciągu miesiąca, ból głowy istotnie zaburza aktywność zawodową lub szkolną, a także kiedy nie reaguje na stosowane leki doraźne. W zależności od profilu pacjenta stosowane są beta-blokery (propranolol, metoprolol), blokery kanałów wapniowych (flunaryzyna) lub leki przeciwpadaczkowe (kwas walproinowy, topiramat). Najnowszą grupą leków stosowanych w profilaktyce migreny są przeciwciała monoklonalne blokujące receptor CGRP (peptyd pochodny genu kalcytoniny), np. erenumab stosowany w zastrzykach podskórnych. Ta grupa leków daje szansę poprawy jakości życia osobom dorosłym z ciężkimi postaciami migreny, zaburzającej w istotny sposób aktywność codzienną. Innym sposobem leczenia częstych epizodów migreny są iniekcje toksyny botulinowej.
Konkludując, warto podkreślić, że migrena jest schorzeniem powszechnym. Jedną ze znanych osób cierpiących na bóle głowy był bez wątpienia Lewis Carroll, który w swoim dzienniku opisał swój pierwszy epizod migreny z aurą. Od jego bohaterki wywodzi się nazwa jednego z zespołów halucynacji i iluzji percepcji własnego ciała, występującego często w trakcie migreny. Zespół „Alicji w krainie czarów” polega na wrażeniu zmiany rozmiarów własnego ciała, zmian postrzegania wzrokowego, uczuciu zaburzenia upływu czasu, zmian emocjonalnych (np. wrażeniu bycia śledzonym), zmian percepcji dźwięku. Na obrazach Vincenta van Gogha można się doszukać obrazów wzrokowej aury migrenowej. Na migrenę cierpieli: Juliusz Cezar, Zygmunt Freud, Thomas Jefferson, Virginia Woolf, Napoleon Bonaparte, Elvis Presley i wielu innych.
Kończąc, chciałbym życzyć wszystkim osobom doświadczającym migrenowych bólów głowy, aby spotkali na swojej drodze lekarza skutecznie leczącego to schorzenie.
DR N. MED. JACEK JAWORSKI
specjalista neurolog
Porady i artykuły zamieszczone w niniejszym artykule nie zastępują porady lekarskiej, stanowią jedynie źródło informacji. Przed skorzystaniem z zamieszczonych porad należy skonsultować się z lekarzem.
Operator strony nie ponosi odpowiedzialności za błędy i treści zamieszczonych przez podmioty trzecie artykułów.
