Las po deszczu pachnie przepięknie. Bogactwa tego zapachu nie sposób zapomnieć. Nastraja pozytywnie, uspokaja i dodatkowo pobudza do życia. Podobnie zapach morza, a właściwie bryzy morskiej i jodu to także zapach, który pobudza nasze zmysły i dodaje energii. Dodatkowo wycisza i ma niewątpliwie moc leczniczą. Takich aromatów każdy z nas zna wiele. Jedne są kojące i nastrajają pozytywnie, a inne wręcz przeciwnie. Te same zapachy mogą różnie wpływać na różne osoby. Zapach palonego w ognisku czy kominku drewna jednym kojarzy się ze spokojem domowego ogniska, innym z przeżyciami podczas wakacji, a jeszcze innym z trudnymi chwilami, np. z pożarem. Przyszło nam żyć w czasach, kiedy zapach stał się także sposobem manipulowania człowiekiem. Zdarza się nam w marketach odczuwać zapach pieczonego chleba i chociaż doskonale wiemy, że w sklepie nie ma piekarni, to i tak trudno nam uwierzyć, że chleb nie został przed chwilą upieczony. Zapach kawy pobudza zmysły nie tylko obok kawiarni, ale nawet w reklamach telewizyjnych. Podobnie wędliny często „stworzone” na takie, które przed chwilą zostały uwędzone na prawdziwym drzewie liściastym. Łatwo dajemy się oszukać stworzonym chemicznie zapachom natury, mimo posiadania przecież niezwykłego zmysłu węchu.
Od wieków zapachy towarzyszą człowiekowi i od wieków człowiek nauczył się z nich korzystać. Pierwsze wzmianki o terapii zapachem pochodzą z roku około 3000 p.n.e.
Z czasem zapachy zostały także wykorzystane w medycynie, farmacji czy kosmetologii. Termin aromaterapia (aromatoterapia) został stworzony przez francuskiego chemika o nazwisku Rene-Maurice Gattefosse.
Co to jest aromaterapia?
Aromaterapia to gałąź medycyny naturalnej wykorzystująca olejki eteryczne i inne substancje zapachowe do korzystnego wpływania na zdrowie człowieka, jego nastrój i procesy poznawcze. Jest połączeniem medycyny naturalnej z zielarstwem i polega na wprowadzeniu do organizmu pacjenta czynnych biologicznie substancji zapachowych z olejków eterycznych pochodzenia roślinnego. Według Międzynarodowej Federacji Aromaterapeutów oraz Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego – „aromaterapia jest tradycyjną metodą medycyny naturalnej, w której jako substancje czynne stosowane są naturalne, roślinne olejki eteryczne”.
Substancje zapachowe wprowadza się przez układ oddechowy jako (inhalacje za pomocą kominków aromatycznych, inhalatorów czy nawilżaczy powietrza) lub przez skórę (masaż, kąpiele lub okłady). Podstawową zasadą aromaterapii jest traktowanie pacjenta jako integralnej całości, a kompleksowe zabiegi z użyciem zapachów mają na celu poprawę ogólnej kondycji organizmu człowieka. Przywracają mu równowagę i pobudzają jego naturalną odporność. Za pomocą zapachów leczy się pacjenta, a nie konkretną chorobę, ponieważ ogólnie wiadomo, że trudno podzielić choroby na somatyczne i psychiczne. Kiedy choruje psychika to choruje również ciało człowieka i odwrotnie, każda choroba ciała wywiera większy bądź mniejszy wpływ na psychikę.
Olejki eteryczne są to lotne ciecze o intensywnym zapachu i oleistej konsystencji. Nie rozpuszczają się w wodzie, natomiast rozpuszczają się w tłuszczach, alkoholach, eterze i chloroformie. Chemicznie olejki eteryczne są najczęściej mieszaniną wielu związków organicznych.
Kompozycje olejków zależą od bardzo wielu czynników, np. od pochodzenia surowca i warunków wzrostu rośliny, z której zostały wyizolowane, a zapach i aktywność biologiczna olejku zależy bezpośrednio od składu chemicznego. Olejki mogą być otrzymywane wieloma różnymi metodami, jednak Polskie Towarzystwo Aromaterapeutyczne do aromaterapii zaleca jedynie olejki naturalne jako produkty otrzymywane z surowców roślinnych przez:
-
destylację z parą wodną lub wodą,
-
przez wyciskanie lub odwirowywanie skórek owoców (głównie w przypadku olejków cytrusowych),
-
suchą destylację drewna (w przypadku olejków dziegciowych).
Zastosowanie aromaterapii
Olejki stosowane w aromaterapii powinny pozostawać naturalne przez cały proces otrzymywania, konfekcjonowania oraz pakowania i nie powinny być rozcieńczane, nawet rozpuszczalnikami naturalnymi. Olejki otrzymywane innymi metodami ze względu na możliwą zawartość rozpuszczalników nieorganicznych są zalecane do wytwarzania kompozycji zapachowych oraz do aromatyzowania pomieszczeń.
Olejki eteryczne działają uspakajająco lub pobudzająco, pomagają koić nerwy. Przyśpieszają gojenie ran, działają antybakteryjnie, antywirusowo i przeciwgrzybiczo, a także uśmierzają ból głowy i przynoszą też ulgę przy kaszlu i katarze. Niewłaściwie stosowane mogą okazać się niebezpieczne i tak np. nie powinno się ich stosować u astmatyków, kobiet w ciąży i dzieci do 6. roku życia.
Olejki eteryczne stosowane są także w psychoterapii. Zapach wiąże się również z pamięcią emocjonalną, ponieważ drogi węchowe i struktury odpowiedzialne za emocje znajdują się w mózgu blisko siebie. To prawdopodobnie dlatego, że zapachy wpływają w podświadomy sposób na nasze odczucia i wspomnienia, w niektórych miejscach czujemy się dobrze, a w innych nie czy też w obecności pewnych osób stajemy się spokojni, a w obecności innych czujemy niepokój. Dzięki właściwościom olejków można także pobudzać u osób niepełnosprawnych intelektualnie zmysł węchu, stosując inhalacje z wykorzystaniem lampek i kominków aromaterapeutycznych, nawilżaczy powietrza czy też wykorzystywać olejki do stymulacji przez dotyk podczas masażu. Dzięki różnym zapachom oraz właściwościom olejków można otworzyć dziecku poznanie nowych doświadczeń oraz wyeliminować różne bóle mięśni, stawów czy bóle głowy. Olejki zalecane są często przy chorobach narządów wewnętrznych (co występuje u dzieci głęboko upośledzonych umysłowo).
Zabiegi aromaterapeutyczne:
Tradycyjna inhalacja polega na wkropieniu do ciepłej wody około 5 kropli olejku, a następnie wdychaniu unoszących się oparów (najlepiej zakrywając głowę ręcznikiem).
Kąpiele z użyciem olejków rozproszonych w wodzie są stosowane w celach relaksacyjnych, w chorobach skórnych, nadpobudliwości nerwowej, migrenie, bezsenności czy w chorobach przebiegających ze wzmożonym napięciem mięśni. Można stosować kąpiele zanurzeniowe (całe ciało) lub miejscowe, np. dłonie, łokcie, kolana czy stopy. Kąpiel można wykonać samodzielnie, używając gotowych mieszanek do kąpieli lub dodając do wody o temperaturze do 38°C 10-15 kropli wybranego olejku. Kąpiel w wannie powinna trwać 15-30 minut. Ważne jest, aby w czasie kąpieli aromaterapeutycznej nie stosować mydła ani środków pieniących a po zabiegu nie należy spłukiwać ciała wodą, tylko delikatnie je osuszyć ręcznikiem. Olejki do kąpieli należy dobierać odpowiednio do efektu, jaki chcemy osiągnąć.
Klasyczna inhalacja – rozpylanie olejków w powietrzu, w którym przebywa pacjent, oraz inhalacja dymem (okadzanie). Jednak ten zabieg ma obecnie małe znaczenie, a przed odkryciem antybiotyków był traktowany jako środek dezynfekcyjny zapobiegający epidemiom oraz w obrzędach tradycyjnych i religijnych. Klasyczna inhalacja powinna być przeprowadzana przy użyciu specjalnego aparatu (inhalatora), w którym strumień oparów kierowany jest bezpośrednio do nosa i jamy ustnej pacjenta. Można kontrolować strumień wypływającego powietrza oraz natężenia olejków. Prostsze metody inhalacji polegają na wdychaniu oparów olejków wylanych do pojemnika z gorącą wodą lub wąchaniu tkaniny nasączonej roztworem olejków. Inhalacje stosowane są w leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej i gardła oraz w chorobach dróg oddechowych, w schorzeniach systemu nerwowego oraz sercowo-naczyniowego i w aktywowaniu układu odpornościowego oraz pomocniczo w psychoterapii.
Aromaterapia to naturalna metoda leczenia człowieka, jednak pamiętajmy, aby korzystać z niej zgodnie ze wskazaniami, używając odpowiednich olejków eterycznych w odpowiednim czasie, ponieważ niektóre z nich mogą okazać się szkodliwe, a nawet niebezpieczne.
Aromatyzowanie powietrza – jedna z najłagodniejszych form aromaterapii, cechuje się najmniejszym stężeniem olejków i może być stosowana bez bezpośredniego zaangażowania pacjenta w zabiegach leczniczych, np. u dzieci czy osób niepełnosprawnych. Aromatyzowanie powietrza to także metoda oddziaływania na psychikę klienta w sklepach w celach marketingowych.
Masaż ciała, do którego stosuje się 3-5 kropli olejku rozcieńczonego z innym neutralnym olejem roślinnym (najbardziej uniwersalne to oliwa z oliwek, olej słonecznikowy lub olej z wiesiołka). Masaż może być relaksujący, jak również przeciwbólowy, wzmacniający czy pobudzający. Dobór olejku do masażu i techniki masażu zależy oczywiście od naszych potrzeb. Masaże i kompresy działają miejscowo, ale przy odpowiednio długiej ekspozycji na skórę mogą przenikać także do krwioobiegu. Podczas takich zabiegów wdychanie oparów olejków jest nieuniknione, a więc aromaterapii bezpośredniej towarzyszy zazwyczaj aromaterapia w powietrzu.
dr n. farm.
Grażyna Świerczek-Zięba
Porady i artykuły zamieszczone w niniejszym artykule nie zastępują porady lekarskiej, stanowią jedynie źródło informacji. Przed skorzystaniem z zamieszczonych porad należy skonsultować się z lekarzem.
Operator strony nie ponosi odpowiedzialności za błędy i treści zamieszczonych przez podmioty trzecie artykułów.