Najstarszym rodzajem inhalacji stosowanym już za czasów Hipokratesa, a funkcjonującym również dzisiaj jest sauna parowa
Okres jesienno-zimowy to czas, w którym najłatwiej o przeziębienie.
Objawy przeziębienia utrudniają nam normalne funkcjonowanie. Zatkany nos, katar czy uciążliwy kaszel często są przyczyną absencji w szkole lub w pracy. Nos dostarcza do płuc powietrze, które jest ogrzane, oczyszczone i nawilżone. Jednak kiedy nos jest zatkany, zaburzony jest nie tylko dostęp organizmu do życiodajnego tlenu, ale także naruszone zostaje dobre samopoczucie chorego.
Najlepszym lekiem na kaszel zawsze była i jest – woda. Nasz organizm składa się z niej w ponad 70%, natomiast woda ta nieustannie podlega wymianie. Krąży w tkankach oraz wewnątrz jam ciała, wypełnia je i oczyszcza. Woda rozrzedza zalegającą w drogach oddechowych wydzielinę (ułatwiając odkrztuszanie) oraz nawilża suchą śluzówkę nosa i gardła. Nic dziwnego więc, że coraz częściej w czasie kataru czy uciążliwego kaszlu pacjenci sięgają właśnie po wodę oraz korzystają z inhalacji.
Najstarszym rodzajem inhalacji stosowanym już za czasów Hipokratesa, a funkcjonującym również dzisiaj jest sauna parowa. Inhalacja parą wodną z dodatkiem ziół lub solanki nawilża błony śluzowe, udrażnia nos oraz obniża lepkość zalegającego śluzu, dzięki czemu kaszel staje się bardziej efektywny, drogi oddechowe i oskrzela oczyszczają się i łatwiej się oddycha. Jest to też bezwysiłkowy i naturalny sposób dostarczania leku, co sprawia, że jest on lepiej przyswajalny przez organizm. Pierwsze urządzenia do inhalacji były jedynie garnkami glinianymi z gorącą wodą, która zawierała lecznicze zioła. Współczesne urządzenia tego typu nadal bazują na parze wodnej i mieszankach leczniczych opartych na naturalnych składnikach, jednak ich wydajność, mobilność i estetyka znacznie przybliżają i ułatwiają wykorzystanie inhalacji w leczeniu pospolitych chorób związanych z drogami oddechowymi.
Wraz z parą wodną można dostarczyć do dróg oddechowych między innymi leki rozkurczające oskrzela, leki mukolityczne (rozrzedzające wydzielinę i ułatwiające jej odksztuszanie), antybiotyki i leki przeciwzapalne. Przez błony śluzowe nosa czy gardła leki trafiają bezpośrednio do krwi w mniejszych ilościach i dzięki temu można zastosować ich niższe dawki niż leków podawanych doustnie przez układ pokarmowy. Niweluje to wiele działań ubocznych. Jest to metoda nieinwazyjna oszczędzająca przewód pokarmowy, co ma duże znaczenie w przypadku dzieci albo dorosłych z chorobami układu pokarmowego. Należy jednak pamiętać, że o zastosowaniu inhalacji z lekami powinien zawsze zadecydować lekarz.
Przy wykonywaniu inhalacji domowym sposobem (za pomocą inhalatora czy też miski z gorącą wodą albo sauny parowej) należy przestrzegać kilku zasad i pamiętać, że:
- Przy kaszlu mokrym można zastosować olejki eteryczne, tj.: olejek sosnowy (rozluźnia oskrzeliki i ułatwia odkrztuszanie wydzieliny), rumiankowy (działa rozluźniająco i przeciwzapalnie), tymiankowy (zmniejsza obrzęki błony śluzowej i działa bakteriobójczo), terpentynowy, szałwiowy, sandałowy, geraniowy, lawendowy, rozmarynowy, majerankowy i olejek z drzewka herbacianego.
- Przy kaszlu suchym można zastosować inhalacje z soli fizjologicznej (nawilża drogi oddechowe).
- Olejki eteryczne mogą także powodować uczulenia, szczególnie u alergików i astmatyków.
- Kobiety w ciąży oraz osoby z tendencją do nadciśnienia powinny unikać olejku tymiankowego oraz olejku z drzewa herbacianego.
- U małych dzieci niewskazany jest olejek z drzewa herbacianego oraz miętowy.
- Właściwości lecznicze wykazują także inhalacje solankowe zawierające związki mineralne (np. Solanka Zabłocka zawiera jod, brom, wapń, magnez, stront, potas i krzem).
- Inhalacji z parą wodną nie należy przeprowadzać zbyt często
(wystarczy 1–2 razy na dobę) i nie należy pochylać się zbyt nisko nad miską z gorącą wodą (ryzyko poparzenia).
Coraz częściej pacjenci korzystają z inhalatorów dostępnych na rynku aptecznym.
Są to inhalatory:
- kieszonkowe,
- proszkowe,
- ciśnieniowe
- nebulizatory.
Inhalatory kieszonkowe wypisywane na receptę służą do podawania leków u alergików i astmatyków. Prawidłowa technika inhalacji zaczyna się od zrobienia głębokiego wydechu, a następnie należy ustami objąć szczelnie ustnik i wraz z głębokim wdechem wciągnąć lek do oskrzeli i płuc.
Nebulizatory to wygodne urządzenia do podawania leków w postaci mgiełki (drobnych cząsteczek rozproszonych za pomocą sprężonego powietrza lub czystego tlenu). W sprzedaży są dostępne nebulizatory pneumatyczne, tłokowe, ultradźwiękowe, siateczkowe (membranowe). Każdy z tych rodzajów w inny sposób zamienia płynny lek w aerozol:
- Nebulizator pneumatyczny wykorzystuje sprężone powietrze przepływające przez dyszę. Nagłe rozprężenie powietrza zasysa z nebulizatora lek podany w postaci płynu i dzięki dużej prędkości powietrze rozprasza je w drobną mgiełkę. Ze względu na uniwersalne zastosowanie i cenę (która często decyduje o wyborze inhalatora) w warunkach domowych lub w podróży, ale także w szpitalach używane są inhalatory tłokowe. Za ich pomocą można podać większość leków przeznaczonych do inhalacji (leki mukolityczne, sterydy czy leki rozszerzające oskrzela). Nebulizatory tłokowe różnią się także wielkością rozpylanych cząstek (MMAD) i szybkością rozpylania, dlatego przy wyborze nebulizatora należy kierować się jego przeznaczeniem. W górnych drogach oddechowych osiadają głównie cząsteczki o średnicy powyżej 5 mikronów, w oskrzelach poniżej 5 mikronów, a do płuc docierają tylko o średnicy poniżej 3 mikronów. Nebulizatory najczęściej wyposażone są w różne końcówki w zależności od wieku pacjenta. Mogą posiadać maseczki zarówno dla dzieci, jak i dorosłych, oraz ustniki dla starszych dzieci i dorosłych czasem smoczek dla niemowląt. Nebulizatory tłokowe mogą być stosowane do inhalacji z lekami, solą fizjologiczną, solą hipertoniczną, solanką czy ziołami (olejki eteryczne).
- Nebulizator ultradźwiękowy zamienia płynny lek w aerozol przy pomocy energii fal dźwiękowych przenoszonych do substancji przez ciecz pośrednią. Źródłem tych fal jest drgająca płytka (przetwornik). Nowoczesne modele charakteryzują się gęstością i trwałością wytwarzanego aerozolu, co skraca czas inhalacji, i mogą być stosowane do nawilżania dróg oddechowych przy użyciu soli fizjologicznej, solanek uzdrowiskowych czy leków mukolitycznych. Jednak nie powinno się ich używać do inhalacji noworodków i niemowląt ani do podawania niektórych leków, np.: sterydów.
- Nebulizator siateczkowy to urządzenie, w którym wibrująca membrana przepycha płynny lek przez maleńkie otworki, zamieniając go w aerozol o bardzo precyzyjnym rozmiarze pojedynczych kropelek. Jest to najnowocześniejszy typ nebulizatora i może być stosowany do podawania wszystkich rodzajów leków przeznaczonych do nebulizacji, ponieważ zaaplikowaną do inhalatora dawkę leku wykorzystuje w całości.
Stosując metodę nebulizacji, należy pamiętać o starannym i prawidłowym przygotowaniu leku, tak aby trafił do miejsca docelowego, ponieważ nawet podany z najdroższego inhalatora najlepszy lek niewłaściwie przygotowany może nie przynieść oczekiwanych korzyści dla chorego. Należy także pamiętać, że nie wszystkie środki do inhalacji można łączyć ze sobą, między niektórymi trzeba zachować przerwę, a jeszcze inne można stosować o określonej porze dnia. Dlatego zawsze przed użyciem leku należy przeczytać instrukcję obsługi inhalatora oraz postępować zgodnie z zaleceniem lekarza lub farmaceuty.
Dr n. farm.
Grażyna Świerczek-Zięba
Porady i artykuły zamieszczone w niniejszym artykule nie zastępują porady lekarskiej, stanowią jedynie źródło informacji. Przed skorzystaniem z zamieszczonych porad należy skonsultować się z lekarzem.
Operator strony nie ponosi odpowiedzialności za błędy i treści zamieszczonych przez podmioty trzecie artykułów